door Saskia van Westhreenen – Leeuwarder Courant, 26 juli 2018
Voor het eerst is er vandaag (donderdag) in de Eerste Kamer een officiële herdenking van het Plakkaat van Verlatinghe. Deze onafhankelijkheidsverklaring van Nederland werd getekend op 26 juli 1581. Vrieslant was er bij.
Het Plakkaat van Verlatinghe werd in januari 2018 gekozen als hét pronkstuk van Nederland. Daarmee is het belangrijker dan De Nachtwacht en de Van Leeuwenhoekmicroscoop. In het stuk zetten de Staten-Generaal der Verenigde Nederlanden Filips II af als koning. Nederland nam het heft in eigen handen.
Het waren de noordelijke gewesten die de knuppel in het hoenderhok gooiden. De Spaanse koning Filips II had zijn hand overspeeld met zijn jarenlange katholieke onderdrukking. Op 26 juli 1581 kwamen in Den Haag de afgevaardigden bijeen van Brabant, Gelre en Zutphen, Vlaanderen, Friesland, Holland, Zeeland, Mechelen en Overijssel. Ze ontsloegen zich van de eed aan de Spaanse koning. En stelden tegelijk een nieuwe eed van trouw op; de eed aan de Verenigde Nederlanden.
Het was een ronduit rommelige tijd. Friesland beschikte nog maar vier jaar over een fatsoenlijk college van gedeputeerde staten. In 1580 grepen de gereformeerden hier de politieke macht. Ze namen de blokhuizen in, ook in Leeuwarden, die het symbool waren van de Spaanse en daarmee katholieke overheersing. Kloosters werden gesloten en pastoors vervangen door voorgangers.
De gedeputeerde staten van Friesland waren in 1577 ingesteld op advies van Prins Willem I, alias Willem de Zwijger, de stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht. De plattelandskwartieren Oostergo, Westergo en Zevenwouden leverden elk twee gedeputeerden. Later kwamen er nog drie bij uit de steden.
Friese gedeputeerden
Wie van de Friese heren destijds afreisden naar Den Haag is niet bekend. Er is geen presentielijst bijgehouden. Wel bekend is het rijtje gedeputeerden dat Friesland die zomer bestuurde. Dat waren namens Oostergo Sjuck van Humalda (Oostdongeradeel) en Doecke van Aysma (Ferwerderadeel), namens Westergo Jelger van Feytsma (Het Bildt) en Gerrolt Intesz Kingma (Franekeradeel), en namens Zevenwouden Auke Edesz Reynalda (Doniawerstal) en Abel Franckena (Ooststellingwerf).
In Den Haag spraken de opstellers van het Plakkaat van Verlatinghe af dat de gedeputeerden de inwoners in alle gewesten kond moesten doen van de afzetting van Filips II. Munten, zegels en het naamgebruik van de Spaanse koning gingen in de ban.
Geen panklare toekomstvisie
De opstellers hadden geen panklare toekomstvisie voor Nederland. Ze gingen op zoek naar een geschikte vorst-vervanger. Dat werd een teleurstellende tocht. Ze hadden drie kandidaten op het oog: de hertog van d’Anjou (de broer van de Franse koning), koningin Elizabeth van Engeland, en Robert Dudley, de graaf van Leicester (en vertrouweling van Elizabeth). De hertog van d’Anjou overleed voortijdig aan tbc. De andere twee wilden niet.
Na zeven jaar tevergeefs leuren besloten de Staten-Generaal in 1588 verder te gaan als Republiek der Verenigde Nederlanden. Stadhouder Willem van Oranje was intussen in 1584 vermoord. De tachtigjarige oorlog, in 1568 begonnen, zou nog zestig jaar duren.
Barack Obama
In 2014 kreeg president Barack Obama het originele Plakkaat van Verlatinghe te zien tijdens zijn bezoek aan Nederland. Het stuk leverde de bouwstenen voor de Amerikaanse onafhankelijkheidsverklaring uit 1776.
CDA-leider Sybrand Buma pleitte voor meer zichtbaarheid. Een kopie ligt sinds begin vorig jaar bij de ingang van de plenaire zaal van de Tweede Kamer. De Eerste Kamer herdenkt de totstandkoming vandaag voor het eerst officieel, tijdens een bijeenkomst in Den Haag en een boekpresentatie.
Lees dit artikel op lc.nl